ايس سي او جي ملڪن پاران تڪرارن کي ڳالهين ۽ مشاورت جي ذريعي پرامن طريقي سان حل ڪرڻ جي عزم جو ورجاءُ، ڪوبه مُلڪ ٻئي مُلڪ جي اندروني معاملن ۾ مداخلت، طاقت جو استعمال يا طاقت جي استعمال جي ڌمڪي نه ڏيندو: شنگهائي تعاون تنظيم پاران جاري گڏيل پڌرنامو

اسلام آباد – 16 – آڪٽوبر (اي پي پي) شنگهائي تعاون تنظيم (ايس سي او) جي ملڪن تڪرارن کي ڳالهين ۽ مشاورت جي ذريعي پرامن طريقي سان حل ڪرڻ جي عزم جو ورجاءُ ڪندي واپار، ماليات ۽ ثقافتي لاڳاپن سميت هڪ خوشحال، پرامن، محفوظ ۽ ماحولياتي طور تي پائيدار زمين جي جوڙجڪ جي لاءِ سياست، سلامتي، سميت مختلف شعبن ۾ تعاون کي مضبوط بڻائڻ جي اهميت تي زور ڏنو آهي. ٻن ڏينهن واري ايس سي او ڪائونسل آف هيڊز آف گورنمينٽ جي اجلاس جي پڄاڻي تي جاري گڏيل پڌرنامي ۾ ايس سي او خطي جي صلاحيت کي بهتر بڻائيندي ميمبر ملڪن جي پائيدار ۽ جامع اقتصادي ترقي بشمول ڊيجيٽل معيشت، واپار، اي ڪامرس، فنانس ۽ بئنڪنگ، سيڙپڪاري، اعليٰ ٽيڪنالاجي، اسٽارٽ اپس، غربت جي خاتمي، صحت جي سارسنڀال، روايتي ۽ غيرروايتي طب، زراعت، صنعت، ٽرانسپورٽ، لاجسٽڪس ڪنيڪٽيويٽي، توانائي، قابل تجديد توانائي، مواصلات، سائنس ۽ ٽيڪنالاجي، ماحوليات ۽ موسمياتي تبديلي تي زور ڏنو. شنگهائي تعاون تنظيم ايس سي او خطي ۾ مستحڪم معاشي ۽ سماجي ترقي کي يقيني بڻائڻ جي خواهش جو ورجاءُ ڪندي 2030ع تائين جي مدي لاءِ ايس سي او جي اقتصادي ترقي جي حڪمت عملي ۽ ايس سي او جي ميمبر ملڪن جي گهڻ رخي واپاري ۽ اقتصادي تعاون جي پروگرام تي عملدرآمد جي اهميت کي نو?? ڪيو. هن لاڳاپيل ايڪشن پلان تي عملدرآمد جي لاءِ لاڳاپيل تعاون جي مڪينزم جي ذريعي ٺوس ڪوششن جي ضرورت تي پڻ زور ڏنو. وزيراعظم محمد شهباز شريف جي صدارت ۾ ٿيل اجلاس ۾ شنگهائي تعاون تنظيم جي ميمبر ملڪن جي اڳواڻن بشمول وزيراعظمن جن ۾ چين جي وزيراعظم لي چيانگ، بيلاروس جي وزيراعظم رومن گولوو چينڪو، قزاخستان جي وزيراعظم اولزاس بيڪو تينو، روس جي وزيراعظم ميخائل مشوستن، تاجڪستان جي وزيراعظم ڪُهر رسول زاده، ازبڪستان جي وزيراعظم عبدالله اريپوف، ڪرغزستان جي وزيرن جي ڪابينا جي چيئرمين اڪيل بيڪ جاپاروف، ايران جي واپار واري وزير سيد محمد عطا بيڪ، ڀارتي پرڏيهي وزير سبرامنيم جي شنڪر شرڪت ڪئي. اجلاس ۾ منگوليا جي وزيراعظم بطور مبصر ۽ ترڪمانستان جي وزيرن واري ڪابينا جي نائب چيئرمين ۽ پرڏيهي وزير مهمان طور شرڪت ڪئي جڏهن ته سي آءِ ايس ۽ سيڪا جي م??تق?? ادارن جي سربراهن پڻ شرڪت ڪئي. شنگهائي تعاون تنظيم (ايس سي او) جي ملڪن ٽيڪنالاجي ۽ اي ڪامرس ۾ ترقي جي ڪري عالمي معيشت ۾ نمايان تبديلين کي نو?? ڪيو ۽ تحفظ پسنداڻي قدمن ۽ واپاري رڪاوٽن سان سيڙپڪاري ۾ گهٽتائي ۽ سپلاءِ چين ۾ خلل تي ڳڻتي جو اظهار ڪيو. هڪطرفي پابندين ۽ واپاري پابندين جي مخالفت ڪندي ايس سي او عالمي پائيدار ترقي جي حمايت جي لاءِ گهڻ رخي واپاري نظام جي ضرورت تي زور ڏنو. بيلاروس، ايران، قزاخستان، ڪرغزستان، پاڪستان، روس، تاجڪستان ۽ ازبڪستان چين جي ”ون بيلٽ ون روڊ“ قدم جي حمايت جو ورجاءُ ڪندي منصوبي کي يوريشين اڪنامڪ يونين سان ٺوس ڪرڻ جي لاءِ جاري گڏيل ڪوششن کي اجاگر ڪيو. پڌرنامي ۾ شنگهائي تعاون تنظيم ۾ برابر ڳالهه ٻولهه کي آسان بڻائڻ جي لاءِ علائقائي صلاحيت ۽ عالمي تعاون مان فائدو کڻڻ جي اهميت تي زور ڏنو ويو. هنن پائيدار ۽ جامع اقتصادي ترقي تي زور ڏيندي گرين ڊيولپمينٽ، ڊيجيٽل معيشت، صحت جي سارسنڀال، زراعت، توانائي ۽ ماحولياتي قدمن ۾ اصلاح جي وڪالت ڪئي. ايس سي او قزاخستان جي 2023ع ۽ 2024ع جي لاءِ ايس سي او جي چيئرمين شپ کي پڻ ساراهيو ۽ 4 جولاءِ 2024ع جي سي ايڇ ايس جي اجلاس جي فيصلن تي عملدرآمد جي اهميت تي زور ڏنو جڏهن ته 2024ع ۽ 2025ع جي لاءِ چين جي چيئرمين شپ جي لاءِ حمايت جو اظهار ڪيو. پڌرنامي ۾ چيو ويو ته ميمبر ملڪن عوام جي آزاداڻي ۽ جمهوري طريقي سان سياسي، سماجي ۽ اقتصادي ترقي جي چونڊ جي حق جي احترام جي وڪالت ڪريون ٿا، ان ڳالهه تي زور ڏنو ويو ته رياستن جي خودمختياري، آزادي ۽ علائقائي سالميت جي گڏيل احترام جي اصول، برابري، گڏيل لاڀ، اندروني معاملن ۾ عدم مداخلت، طاقت جو استعمال نه ڪرڻ يا طاقت جي استعمال جي ڌمڪي نه ڏيڻ عالمي لاڳاپن جي پائيدار ترقي جو بنياد آهي. پڌرنامي ۾ ڳالهين ۽ مشاورت جي ذريعي ملڪن جي وچ ۾ اختلافن ۽ تڪرارن جي پرامن حل جي عزم جو ورجاءُ ڪيو ويو ۽ عالمي قانون ۽ گڏيل احترام جي بنياد تي ايس سي او جي خطي ۾ وسيع، برابر ڳالهه ٻولهه کي فروغ ڏيڻ جي لاءِ علائقائي صلاحيت ۽ عالمي تعاون مان فائدو کڻڻ جي اهميت تي زور ڏنو ويو آهي. پڌرنامي ۾ شنگهائي تعاون تنظيم جي ميمبر ملڪن جي وچ ۾ نيو اڪنامڪ ڊائيلاگ“ جي تصور جي ذريعي واپاري ۽ اقتصادي لاڳاپن کي وڌائڻ جي ضرورت کي اجاگر ڪيو ويو آهي. ايس سي او علائقائي مسابقت کي فروغ ڏيڻ ۽ ان ڳالهه کي يقيني بڻائڻ جي لاءِ ڊيجيٽل معيشت ۽ ٽڪينيڪي جدت مان فائدو کڻڻ جي اهميت تي پڻ زور ڏنو ته ٽيڪنالاجي سڀني کي فائدو پهچائي ٿي. انفارميشن سيڪيورٽي جي شعبي ۾ تعاون کي گهرو ڪرڻ جي اهميت تي زور ڏنو ويو جڏهن ته ”ڊيجيٽل ورڇ“ جي مسئلي جي هڪجهڙائي ۽ سرحد پار ڊيٽا جي مٽاسٽا جي لاءِ هڪ طريقيڪار جي ڳولا جي وڪالت ڪئي وئي آهي. پڌرنامي ۾ شنگهائي تعاون تنظيم جي صنعت وارن وزيرن جي اجلاس جي اهميت کي تسليم ڪندي 2025ع ۾ ان جي ايندڙ اجلاس جي تجويز پيش ڪئي وئي ۽ ان ڳالهه تي زور ڏنو ويو ته تخليقي صنعتن جي حمايت سان چٽاڀيٽي ۾ اضافو ٿيندو، بيروزگاري ۾ گهٽتائي ٿيندي ۽ خطي ۾ پائيدار ترقي کي فروغ ملندو. گڏيل پڌرنامي موجب ايس سي او قومي صنعتي پاليسين ۽ آءِ ٽي جي معياري ڪاري تي تجربن جي مٽاسٽا جي حمايت ڪئي جڏهن ته 2018ع جي مفاهمت جي يادداشت تحت مسلسل تعاون جي وڪالت ڪندي اقتصادي ترقي ۽ روزگار جا موقعا پيدا ڪرڻ جي لاءِ مائيڪرو، ننڍي ۽ وچولي درجي جي ڪاروباري ادارن جي ترقي جي اهميت تي زور ڏنو ويو آهي. گڏيل پڌرنامي ۾ توانائي جي بنيادي ڍانچي، سيڪيورٽي ۽ قابل تجديد توانائي ۾ سيڙپڪاري ۾ مسلسل تعاون تي زور ڏيندي هڪ متحد توانائي جي ويزن جي اهميت تي زور ڏنو ويو آهي، گڏيل واپار ۾ قومي ڪرنسين جي استعمال کي وڌائڻ جي لاءِ روڊ ميپ کي لاڳو ڪرڻ جي اهميت جو ورجاءُ ڪيو ويو ۽ هڪ آزاد واپار جي طريقيڪار ۽ ادائيگي جي نظام کي گڏ ڪرڻ جي تجويز جي حمايت ڪئي وئي. پڌرنامي موجب ڪاروباري تعاون کي فروغ ڏيڻ ۾ ايس سي او بزنس ڪائونسل جي ڪردار کي پڻ تسليم ڪيو ويو ۽ آءِ بي اي ۾ شموليت جي ايران جي ارادي سان گڏوگڏ اي ايس جي فنانسنگ ۽ مالياتي ايجادن ۾ انٽربئنڪ ايسوسيئيشن جي ڪوششن جو پڻ ذڪر ڪيو ويو، ريلوي ٽرانسپورٽ تعاون وڌائڻ تي زور ڏنو ويو ۽ ماسڪو ۾ ريلوي انتظاميا جي ايندڙ اجلاس جي آجيان ڪئي وئي، ملٽي ماڊل ٽرانسپورٽ ۾ جديد ٽيڪنالاجيز جي وڪالت ڪئي وئي آهي ۽ بندرگاهن ۽ لاجسٽڪس مرڪزن تي ايس سي او جي تعاون جي تصور موجب انفراسٽرڪچر، لاجسٽڪس ۽ حفاظتي قدمن کي فروغ ڏيڻ تي زور ڏنو ويو آهي، ماحولياتي تحفظ، حياتياتي تنوع جي تحفظ ۽ گند ڪچري جي انتظام ۾ تعاون وڌائڻ جي پڻ وڪالت ڪئي وئي آهي جڏهن ته تجربن جي مٽاسٽا جي ذريعي موسمياتي تبديلين کي منهن ڏيڻ جي عزم جو ورجاءُ ڪيو ويو ۽ لاڳاپيل قدمن کي تيز ڪرڻ جي لاءِ هڪ خصوصي ورڪنگ گروپ قائم ڪيو ويو. پڌرنامي موجب قدرتي آفتن جي خطرن جي نگراني ۽ ردعمل جي حڪمت عملين کي بهتر بڻائڻ جي لاءِ هنگامي ايجنسين جي وچ ۾ تعاون وڌائڻ ۽ ايس سي او خطي ۾ بيمارين جي روڪٿام ۽ علاج، صحت جي سارسنڀال جي ڊيجيٽلائيزيشن کي بهتر بڻائڻ ۽ طبي سياحت کي فروغ ڏيڻ ۾ تعاون وڌائڻ جي حمايت ڪئي وئي. شنگهائي تعاون تنظيم جي ملڪن غربت تي ضابطو آڻڻ ۽ غربت ۾ گهٽتائي جي معاملن تي ايس سي او جي ميمبر ملڪن جي خصوصي ورڪنگ گروپ جي سرگرمين جي فريم ورڪ جي اندر غربت تي ضابطو آڻڻ ۽ آبادي جي ڀلائي ۾ وڌيڪ تعاون کي فروغ ڏيڻ جي اهميت کي نو?? ڪيو. هن زرعي مصنوعات ۾ گڏيل واپار کي وڌائڻ ۽ زراعت ۽ غذائي تحفظ جي شعبي ۾ اڳ کان منظور ٿيل دستاويزن ۽ حل جي بنياد تي ميمبر ملڪن جي وچ ۾ ڳالهه ٻولهه جي شعبن کي سگهه ڏيڻ جي لاءِ تعاون کي وڌيڪ مضبوط ڪرڻ تي زور ڏنو ويو. شنگهائي تعاون تنظيم پنهنجي پڌرنامي ۾ عالمي غذائي تحفظ کي مضبوط ۽ غذائيت کي بهتر بڻائڻ سميت جوار، چانور، ڪڻڪ، مڪئي ۽ ٻين روايتي فصلن سان گڏوگڏ آبهوا سان ٺهڪندڙ ۽ غذائيت سان ڀرپور اناج جي فصلن تي تحقيق ۾ تعاون کي فروغ ڏيڻ جي ڪوششن جي حوصلا افزائي ڪرڻ جي ضرورت جو ورجاءُ ڪيو. پڌرنامي ۾ وڌيڪ چيو ويو ته ايس سي او جي ميمبر ملڪن، ايس سي او مبصر رياستن ۽ ايس سي او ڊائيلاگ پارٽنرز جي شرڪت سان راندين جي تقريبن ۽ مقابلن جو انعقاد ڀلي اولمپڪ، غيراولمپڪ ۽ ترقي جي لاءِ پيرا اولمپڪ ۽ قومي راند کي تمام گهڻي اهميت ڏيون ٿا ته جيئن ملڪن جي وچ ۾ راندين جي لاڳاپن کي مضبوط ڪري سگهجي. پڌرنامي موجب ايس سي او مصنوعي ذهانت جي ترقي جي لاءِ شنگهائي تعاون تنظيم جي ميمبر ملڪن جي تعاون جي پروگرام جي لاڳو جي لاءِ روڊ ميپ کي اختيار ڪرڻ جي آجيان ڪئي ۽ ان ڳالهه تي زور ڏنو ته عوام سان عوام جي سفارتڪاري شنگهائي تعاون تنظيم ۾ گڏيل افهام ۽ تفهيم ۽ ثقافتي ۽ انساني لاڳاپن کي مضبوط بڻائڻ ۾ مددگار آهي. ايس سي او سي ايڇ جي ايس سي او جي ميمبر ملڪن جي گهڻ طرفي واپار ۽ اقتصادي تعاون جي پروگرام جي لاڳو ۽ 2025ع جي لاءِ ايس سي او بجيٽ جي فريم ورڪ جي اندر منعقد ٿيندڙ تقريبن ۽ ميٽنگز بابت ايس سي او سيڪريٽريٽ جي رپورٽ جي پڻ منظوري ڏني. اجلاس دوران جمهوريه بيلاروس جي شنگهائي تعاون تنظيم سان الحاق کي نظر ۾ رکندي ايس سي او جي م??تق?? ادارن جي مالي ۽ تنظيمي سرگرمين بابت ڪيترن ئي معاملن تي فيصلا ڪيا ويا. شنگهائي تعاون تنظيم ايس سي او ڪائونسل آف هيڊز آف گورنمينٽ جي 23هين اجلاس جي ڪامياب انعقاد تي پاڪستان جا ٿورا مڃيا جيڪو تعميري ۽ دوستاڻي ماحول ۾ منعقد ٿيو. شنگهائي تعاون تنظيم جي ميمبر ملڪن جي حڪومتي سربراهن جي ڪائونسل جو ايندڙ اجلاس 2025ع ۾ روسي فيڊريشن ۾ منعقد ٿيندو.